اغلب افراد معمولاً برای پیشگیری از بروز مشکلات جدی دندان یا درمان هایی مانند پر کردن، پولیش کردن، صاف کردن، سفید کردن و… به دندانپزشک مراجعه می کنند. مراجعه به متخصص ارتودنسی نیز امری ضروری است. البته بهتر است در ابتدا به این سوال پاسخ دهیم که: ارتودنسی دندان چیست؟ ارتودنسی یک درمان دندانپزشکی است که باعث حفظ سلامت دهان، ظاهری دلپذیرتر، لبخندی جذاب و عزت نفس بیشتر می شود. برای کسب اطلاعات بیشتر به ادامه مطلب توجه نمایید.
تعریف ارتودنسی
ارتودنسی شاخه ای از دندانپزشکی است که هدف آن رفع ناهنجاری های فک و دندان و جلوگیری از بروز آن هاست. همچنین این تخصص می تواند به عنوان یک روش ارتوپدی دندانی-صورتی، بر اصلاح روند رشد فک و دندان ها تمرکز کند.
تعریف ارتودنسی توسط جامعه ارتودنسی بریتانیا
طبق نظر انجمن ارتودنسی بریتانیا(1922)، ارتودنسی به طور خاص به مطالعه رشد و نمو فک و صورت می پردازد. بررسی کنش و واکنش، تأثیرات عوامل داخلی و خارجی در رشد فک و دندان ها و پیشگیری و اصلاح ناهنجاری ها، از اهداف ارتودنسی به شمار می آيند.
تعریف ارتودنتیست اصطلاحات پزشکی
تعریف پزشکی ارتودنسی بیان می کند که ارتودنسی شاخه ای از دندانپزشکی است که با بی نظمی دندان ها و اصلاح آن ها (با استفاده از بریس) توسط متخصص ارتودنسی سروکار دارد. در ادامه به این موضوع خواهیم پرداخت.
ارتودنسی چه مشکلاتی را می تواند درمان کند؟
بیرون زدگی دندان های جلویی بالا، موجب ایجاد دندان های نهفته می شوند. مشخصه این عارضه این است که دندان های بالا خیلی به سمت جلو کشیده می شوند یا دندان های پایین به اندازه کافی رشد نمی کنند.
در عارضه اوربایت، دندان‌های جلویی ردیف بالا، به شدت بر روی دندان‌های جلویی پایینی فشار می‌آورند و ممکن است باعث شود که دندان‌های جلو ردیف پایین، به سقف دهان برخورد کنند.
کراس بایت، با عث میشود دندان‌های بالایی به دندان‌های پایینی فشار بیاورند و درون آن‌ها قرار بگیرند که ممکن است باعث رشد ناهنجار فک شود.
در عارضه اپن بایت، دندان‌های جلویی ردیف بالا و پایین روی هم قرار نمی‌گیرند. این مشکل باعث میشود جویدن به شکل صحیح امکان پذیر نبوده و این فرآيند با مشکل مواجه شود.
هنگامی که تراکم دندانی اتفاق می افتد، فضای کافی در استخوان فک برای جایگذاری و رشد تمام دندان‌های در حال رشد، وجود ندارد. این مشکل اغلب با استفاده از یک صفحه انبساط دهنده، درمان میشود تا از کشیدن دندان های سالم جلوگیری شود. همچنین، دندان‌های عقل نهفته نیز ممکن است باعث ایجاد تراکم و شلوغی دندان ها شوند و در نتیجه نیاز به کشیدن آن‌ها وجود داشته باشد.
عارضه فواصل بین دندانی ممکن است به دلیل از دست دادن یک یا چند دندان ایجاد شود. همچنین ممکن است این فقط یک موضوع زیبایی شناختی باشد و به عنوان یک عارضه دندانپزشکی مطرح نشود.
- خط وسط دندان ها بر هم منطبق نیستند
هنگامی که دندان های بالا و پایین به سمت راست یا چپ حرکت می کنند، انطباق دندان ها بر هم خورده و عارضه ایجاد می گردد.
درمان ارتودنسی در بزرگسالان
لبخند زیبا می تواند عزت نفس و اعتماد به نفس فرد را به طرز چشمگیری افزایش دهد. بنابراین درمان ارتودنسی می تواند بهترین راه حل برای عارضه های دندان و فک باشد. اما بزرگسالان کمتر برای استفاده از بریس ها تمایل نشان می دهند. به همین جهت در موارد بسیاری این سوال مطرح می شود که ارتودنسی برای چه سنینی مناسب است؟ همان طور که مشخص است، بزرگسالان در طول روز فعالیت های متعددی را انجام داده و در محیط های مختلف قرار می گیرند. بنابراین آن ها می خواهند دندان های خود را در سریع ترین زمان ممکن درمان کنند.
با این حال، فناوری مدرن، امکان انجام درمان ارتودنسی برای بزرگسالان را نیز فراهم کرده است. با توجه به گستردگی گزینه های درمانی، درمان ارتودنسی تقریباً برای هر بزرگسالی گزینه مناسب به شمار می آيد. واقعیت این است که یک پنجم بیماران ارتودنسی، بزرگسال هستند. این نشان می دهد تعداد زیادی گزینه درمانی برای بزرگسالان وجود دارد که می تواند با سبک زندگی آن ها سازگار باشد.
بعضی از موارد رایج درمان ارتودنسی در بزرگسالان عبارتند از:
- ناهنجاری یا تراکم دندان
- بیرون زدگی دندان (اوربایت)
- آندربایت
- عدم تقارن فک و صورت
- فاصله زیاد بین دندان ها
رفع ناهنجاری های دندان قبل از نصب روکش، ایمپلنت یا حتی دندان مصنوعی، از جمله کاربردهای درمان ارتودنسی به شمار می آيد.
درمان ارتودنسی برای کودکان
درمان ارتودنسی در درجه اول برای پیشگیری و اصلاح انواع بی نظمی های بایت بد استفاده می شود. عوامل متعددی ممکن است در ایجاد چنین بی نظمی هایی نقش داشته باشند، از جمله عوامل ژنتیکی، از دست دادن زود هنگام دندان های شیری و عادات دهانی آسیب رسان و نامناسب مانند مکیدن انگشت و مشکلات رشدی. دندان های کج، اعتماد به نفس فرد را مختل می کند و مراقبت از دهان را دشوار می سازد. در حالی که دندان های صاف به کاهش خطر پوسیدگی دندان و ایجاد بیماری های پریودنتال در دوران کودکی کمک می کنند.
درمان ارتودنسی با وارد کردن فشار به فک و دندان ها برای حرکت دادن آن ها به موقعیت های مناسب، انجام می شود. بهترین سن برای این درمان، هفت سالگی است. در این سن کودکان هم دندان دائمی و هم دندان شیری دارند. متخصص ارتودنسی کودکان می تواند با مشاهده رشد فک، صورت و دندان های دائمی از طریق معاینه منظم، زمان مناسب درمان را تعیین کند. بیشتر افراد فکر می کنند که برای درمان ارتودنسی، تنها نصب بریس کافی است. اما برای حفظ سلامت دهان و دندان ها، مسواک زدن و استفاده از نخ دندان نیز بسیار مهم است. همچنین، معاینه دندان های خود توسط دندانپزشک حداقل دو بار در سال، به شدت توصیه می شود.
در صورتی که به درمان ارتودنسی نیاز دارید، بهتر است با دندانپزشک خود مشورت کنید و در صورت لزوم به متخصص ارتودنسی مراجعه نمایید و نکاتی که برای حفظ سلامت دهان و دندان ها باید رعایت کرد را فرا بگیرید.
در فرآیند درمان ارتودنسی باید انتظار چه چیزی را داشته باشید؟
فاز یک درمان
این گام از درمان ارتودنسی، به مرحله ای اشاره دارد که قبل از نصب بریس‌های ثابت انجام میشود. این مرحله شامل استفاده از بسط دهنده‌ها یا صفحاتی برای بسط دادن و تراز کردن فک‌ها قبل از نصب بریس است. این مرحله به عنوان درمان فاز یک در پروتکل‌های ارتودنسی و اصلاح رشد فک، استفاده میشود.
بسط دهنده ها
بسط دهنده‌ها، ابزاری هستند که برای باز کردن قوس‌های فوقانی استفاده میشود. این روش مزایایی مانند افزایش فضای موجود برای تراز کردن دندان‌های شلوغ و بهبود مشکلات تنفسی با افزایش جریان هوای بینی دارد. گسترش سریع فک بالا (RPE) در این مرحله انجام داده میشود و سپس دوره‌ای 2-3 هفته‌ای آغاز می گردد. پس از اتمام دوره درمانی، گسترش سریع فک بالا برای 6-9 ماه دیگر انجام می شود تا فک به طور کامل اصلاح شود. این دوره، برای اصلاح قوس پایین نیز انجام میشود.
بهتر است این مرحله قبل از سن 16 سالگی انجام شود. زیرا در این صورت، اصلاح در طول مراحل رشد انجام می شود. اما برای بزرگسالان، انبساط قوس بالایی بسیار دشوارتر است و ممکن است نیاز به کمک جراحی داشته باشد. در این صورت، تمام درمان‌های جراحی توسط جراح متخصص انجام میشود.
تویین بلاک ها
این ابزارها برای قرارگیری صحیح فک پایین نسبت به فک بالا و بهبود ظاهر کلی صورت طراحی شده اند. بهتر است این صفحات قبل از بریس و پیش از سن 16 سالگی استفاده شوند. زیرا تغییراتی که ایجاد می کنند، می بایست در دوره رشد اعمال شوند. بلاک ها معمولاً به مدت 9 ماه کار گذاشته می شوند و در فواصل منظم (تقریباً هر 6 هفته) تنظیم می شوند. اگرچه این صفحات بسیار کاربردی هستند، اما نتایج درمانی، کاملاً به همکاری فرد وابسته است.
بریس ها
بریس‌ها، اتصالات کوچکی هستند که به صورت جداگانه به دندان‌ها متصل می‌شوند. این تجهیزات می‌توانند از فلز یا مواد شفاف ساخته شوند. دندان‌های شما به تدریج حرکت داده شده و با ایجاد فشار از طریق سیم‌های پیشرونده، صاف می‌شوند. این گام درمان شامل چندین مرحله میشود تا زمانی که ناهنجاری بایت شما اصلاح شود و دندان‌ها در یک راستا قرار گیرند. زمان درمان نیز بسته به شرایط شما متفاوت خواهد بود.
مرحله 1 – تراز کردن
زمان درمان ارتودنسی با بریس، بسیاری از تغییرات قابل مشاهده به سرعت در این مرحله رخ می‌دهد. در این مرحله، دندان‌های نامنظم و ناهنجار توسط سیم‌های کمانی که بسیار انعطاف‌پذیر هستند، در یک راستا قرار می‌گیرند. سیم‌های کمانی به طور کامل به براکت‌ها بسته می‌شوند. در این مرحله ممکن است فواصل درمانی نیز تا 8 هفته تمدید شوند. زیرا در اغلب موارد، با گذشت مدت زمان بیشتر، نتایج درمانی بهتری حاصل می شود.
مرحله 2 – تصحیح کام
مرحله بعدی در درمان ارتودنسی، ساده تر است. در این مرحله معمولاً سیم‌های قوسی فولادی ضد زنگ مورد استفاده قرار گرفته و سپس با استفاده از کش‌ها، اصلاح کام انجام میشود. انطباق این روش با وضعیت دهان و دندان شما، برای ادامه روند درمان ضروری است و معمولاً هر 6 تا 8 هفته یک بار، جلسه ویزیت برنامه‌ریزی میشود. ممکن است وضعیت کش ها در این مدت زمان تغییر داده شود تا تغییراتی که در کام لازم است را ایجاد نماید.
مرحله 3 – تکمیل جزئیات
در این گام، دندان‌ها در موقعیت مناسبی قرار دارند تا یک لبخند بسیار زیبا را برایتان به ارمغان بیاورند. اصلاحات جزئی اغلب با قرار دادن تغییرات خاص و کوچک در انحنای سیم‌های کمانی انجام میشود. در این مرحله، ممکن است استفاده از کش های پلاستیکی ادامه یابد و سیم‌های کمانی برای اصلاح کام و برداشتن بریس ها تغییر داده شوند.
نگهدارنده
مهمترین بخش درمان ارتودنسی، حفظ نتیجه درمان است. به طور معمول، با گذشت زمان، دندان‌ها با شلوغی و افزایش تراکم روبرو می شوند. تنها راه برای جلوگیری از این اتفاق، تنظیم دقیق نگهدارنده ارتودنسی است. در ابتدا، باید استفاده تمام وقت از نگهدارنده (به غیر از مسواک زدن/ ورزش شدید و غذا خوردن) به مدت 2 ماه مورد توجه قرار گیرد. پس از آن، لازم است به استفاده از نگهدارنده خود ادامه دهید و ساعاتی که از آن استفاده می کنید، به تدریج کاهش یابد.
رعایت بهداشت دهان
رعایت بهداشت دهان و دندان مهمترین مسئله ای است که شما یا فرزندتان در طی مدت زمان درمان ارتودنسی باید رعایت کنید. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، به ویژه هنگام استفاده از بریس های ثابت، از ایجاد پلاک و جرم در اطراف براکت ها جلوگیری می کند و لثه های شما را سالم نگه می دارد. توصیه میشود بزرگسالانی که سابقه بیماری لثه دارند، در طول درمان ارتودنسی، به صورت منظم برای چکاپ به دندانپزشک خود مراجعه کنند. مهم است که کودکانی که تحت درمان ارتودنسی هستند، تشویق شوند تا یک روتین منظم برای تمیز کردن دندان های خود داشته باشند. علاوه بر مسواک زدن، حتما زمانی را برای کشیدن نخ دندان بین بریس‌ها و زیر سیم‌ها اختصاص دهید.
از چه سنی باید برای درمان ارتودنسی اقدام نمود؟
به طور کلی، بهترین زمان برای شروع درمان، دوران کودکی است. اما بزرگسالان نیز می توانند برای درمان ارتودنسی اقدام کنند و در حال حاضر، بیشتر متقاضیان ارتودنسی بزرگسالان هستند. در این زمینه سن به عنوان یک عامل ثانویه در نظر گرفته می شود و رشد دندان ها از اهمیت بیشتری برخوردار است. در کودکان نیز ممکن است لازم باشد قبل از شروع درمان، صبر کنید تا دندان ها رشد کرده و بیرون بیایند.
چه کسی ارتودنسی را انجام می دهد؟
درمان ارتودنسی می تواند به واسطه دندانپزشک شما انجام شود. همچنین ممکن است شما را نزد متخصصی بفرستند که در این زمینه دارای تخصص است و ارتودنتیست نامیده می شود. به طور کلی، انجام ارتودنسی توسط فرد غیر متخصص، خلاف قانون است.
آیا باید برخی از دندان ها از دهان خارج شود تا فضای مورد نظر به وجود بیاید؟
در برخی موارد ممکن است فضای کافی برای تمام دندان های دائمی نداشته باشید. اگر چنین است، احتمالا لازم باشد تعدادی از دندان های دائمی خود را بکشید تا فضای مناسب، ایجاد شود. دندانپزشک به شما خواهد گفت که آیا این مورد ضروری است یا خیر. گاهی اوقات می توان فضای مورد نیاز دندان ها را با استفاده از روش های دیگر ایجاد کرد.
ارتودنسی متحرک چیست؟
ساده ترین نوع درمان می تواند با یک ارتودنسی متحرک (صفحه ای که می توان آن را برای تمیز کردن، خارج کرد) انجام شود. این نوع بریس دارای سیم ها و فنرهای ظریفی است که با فشار ملایم، دندان ها را حرکت می دهند.
ارتودنسی ثابت چیست؟
در اغلب موارد، باید دندان‌ها با دقت بیشتری هدایت شوند. بنابراین در این موارد از ارتودنسی ثابت استفاده می شود. این نوع بریس دارای براکت ها و نوارهایی است که به طور موقت به دندان می چسبند. یک سیم انعطاف پذیر همه براکت ها را به هم متصل می کند و امکان جابجایی دندان ها را فراهم می کند. این دستگاه را نمی توانید بدون کمک دندانپزشک از دندان های خود جدا کنید.
ارتودنسی فانکشنال چیست؟
گاهی اوقات می توان نحوه رشد فک ها را با استفاده از ارتودنسی فانکشنال تغییر داد. این بریس به واسطه عضلات فک عمل می کند و طیف گسترده ای از مشکلات را برطرف می کند.
ارتودنسی نامرئی چیست؟
این نوع ارتودنسی قالب های پلاستیکی سخت و شفاف هستند که برای صاف کردن دندان ها استفاده می شوند. برای هر بیمار، مجموعه‌های مختلفی از الاینرها با قالب گیری خاص و منحصر به فرد ساخته شده و مورد استفاده قرار می گیرد. هر ست به مدت دو هفته مورد استفاده قرار می گیرد و سپس با ست بعدی تعویض می گردد. این تجهیزات از پلاستیک شفاف ساخته شده اند، بنابراین تقریبا نامرئی هستند. این بدان معناست که کسی متوجه نمی شود شما از ارتودنسی استفاده می کنید. برای حصول بهترین نتیجه باید 22 الی 23 ساعت در روز از الاینرها استفاده کنید. آن ها را می توان به راحتی برای خوردن، آشامیدن، مسواک زدن و تمیز کردن بین دندان ها، جدا کرد.
براکت ها از چه متریالی ساخته شده اند؟
بریس های ثابت علاوه بر فلز، از متریال دیگری نیز تولید می شوند. می توان از پلاستیک و سرامیک مخصوصا برای ساخت بریس بزرگسالان استفاده کرد.
هدگیر چیست؟
در برخی مواقع لازم است تا بیمار علاوه بر تجهیزاتی نظیر بریس، از هدگیر ارتودنسی نیز استفاده نماید. معمولاً فقط باید هدگیر را در مواقعی مانند عصر یا شب مورد استفاده قرار دهید. اگر آن را به روشی که گفته شده مورد استفاده قرار ندهید، ممکن است دندان های جلویی شما در پایان درمان، بیرون زدگی پیدا کنند.
کش ارتودنسی چیست؟
در برخی از موارد، برای اصلاح مشکلات دندانی، یک کش از جنس الاستیک به بریس وصل می گردد. ارتودنتیست این موضوع را تشخیص می دهد که آیا به کش ارتودنسی احتیاج دارید یا خیر.
درمان ارتودنسی چقدر زمان می برد؟
معمولا طول درمان ارتودنسی بستگی به شدت مشکل دارد و ممکن است از چند ماه تا دو سال و نیم طول بکشد. البته اکثر افراد را می توان ظرف یک تا دو سال درمان کرد.
وقتی دندان ها در موقعیت مناسب قرار گیرند، چه اتفاقی می افتد؟
پس از پایان درمان، دندان ها باید برای مدتی در موقعیت خود به شکل ثابت قرار گیرند. به این دوره، دوره نگهداری می‌گویند و به وسایلی که در این مدت، دندان‌ها را در جای خود نگه می‌دارند، نگهدارنده می‌گویند. نگهدارنده ها دندان های صاف شده را در وضعیت مناسب خود نگه می دارند. بدین ترتیب، لثه و استخوان اطراف دندان ها، تثبیت می شوند.
آیا ارتودنسی با درد و عوارضی جانبی همراه است؟
همه درمان ها ممکن است در ابتدا احساس عجیبی ایجاد کرده و باعث ناراحتی شوند. اگر مشکل برطرف نشد، ارتودنتیست می تواند تغییراتی را در این زمینه اعمال کند. دندان‌ها معمولاً بلافاصله پس از تنظیم بریس، اندکی احساس ناراحتی می کنند، اما این وضعیت موقتی بوده و برطرف میشود.
هر چند وقت یکبار می بایست به دندانپزشک مراجعه نمود؟
به طور معمول لازم است تا بریس ها هر چهار الی شش هفته یکبار بازبینی و اصلاح شوند. متخصص ارتودنسی به شما خواهد گفت که بریس شما چند وقت یکبار نیاز به معاینه و تنظیم دارد و باید در زمان هایی مشخص به پزشک خود مراجعه نمایید.
آیا ارتودنسی به دندان ها آسیب وارد می کند؟
اگر در طول درمان به درستی از دندان های خود مراقبت نکنید، ممکن است دندان هایتان آسیب ببینند. بریس‌ها به خودی خود آسیبی به دندان وارد نمی‌کنند. اما عدم رعایت بهداشت دندان و مصرف زیاد غذاها و نوشیدنی‌های شیرین می‌تواند باعث آسیب دائمی به دندان‌های شما شود. براکت ها، سیم ها و بریس ها می توانند مواد غذایی را در بین فواصل دندانی نگه داشته و باعث ایجاد پلاک شوند. بنابراین باید دندان ها و تجهیزات ارتودنسی خود را کاملاً تمیز کنید.
آیا نتایج ارتودنسی دائمی است؟
حتی پس از اتمام درمان، حرکات و تغییرات جزئی دندان، طبیعی است. بنابراین نمی توان تضمین داد که نتیجه درمان ماندگار باشد. با این حال، تغییر وضعیت دندان ها، پدیده ای غیر معمول بوده و نیاز به درمان بیشتر وجود دارد.
چگونه از ارتودنسی و دندان هایمان مراقبت کنیم؟
مهم است که در طول درمان ارتودنسی، دندان های شما توسط دندانپزشک معاینه شود. همچنین باید با استفاده از نکات زیر، مراقب دندان ها و دهان خود باشید:
- به صورت روزانه برای پاکسازی دندان های خود وقت صرف کنید. توجه داشته باشید که بریس ها ظریف هستند و باید مطمئن شوید که آن ها را با دقت تمیز کنید تا دچار شکستگی نشوند. تیم دندانپزشکی می‌تواند روش های مناسب برای پاکسازی تجهیزات ارتودنسی را به شما آموزش دهد.
- مصرف غذا و نوشیدنی های قندی را کاهش داده و رژیم غذایی سالم را در دستور کار خود قرار دهید. همچنین خوردن مواد غذایی سفت و چسبناک می تواند به تجهیزات ارتودنسی آسیب وارد نماید.
- دندان های خود را در شب و حداقل یک بار در روز مسواک بزنید. در صورت نیاز از دهانشویه استفاده کنید. تیم دندانپزشکی ممکن است یک خمیر دندان حاوی فلوراید یا شاید یک ژل یا دهانشویه فلوراید را برای استفاده به شما توصیه کند.
چگونه برای درمان ارتودنسی اقدام کنم؟
بعد از تشخیص اینکه ارتودنسی برای شما مناسب است یا خیر، اولین کاری که باید انجام دهید این است که به متخصص ارتودنسی مراجعه کنید و از آن ها مشاوره بگیرید. ارتودنتیست شما تشخیص می دهد که آیا به درمان نیاز دارید یا خیر و هماهنگی های لازم را انجام خواهند داد.
