همه ما فکر می کنیم که دندان هایمان تا آخر عمر در جای خود ثابت باقی می مانند و حرکت نمی کنند، اما باید بگوییم که دندان های همه افراد در طول سال های زندگی شان، جابجا می شوند و جایگاه خود را مدام در دهان تنظیم می کنند. این امر کاملا طبیعی است و مشکل ساز نیست. با این حال گاهی این جابجایی دندان بارز است که این امر به کج شدن دندان ها (مال اکلوژن) و حتی درد دندان منجر می شود.
جابجایی دندان ها به دلایل مختلفی رخ می دهد که برخی از آنها عبارتند از: استفاده از ارتودنسی، کشیدن دندان، دندان قروچه، رشد فک و بیماری های لثه. یکی دیگر از علل جابجایی دندان ها می تواند استفاده از دستگاه سی پپ (CPAP) برای کمک به درمان مشکلات خواب باشد.
در این مقاله قصد داریم تا درباره علائم، علل جابجایی دندان ها و اقدامات موثر برای درمان این مشکل حرف بزنیم.
علائم جابجایی دندان ها
- حرکت دندان ها : یکی از علائم ابتدایی، حرکت یا جابجایی محسوس دندان ها از موقعیت اولیه است.
- تغییر در گاز گرفتن : جابه‌جایی دندان‌ها می‌تواند منجر به بی نظمی در گاز گرفتن شما شود و باعث ناراحتی یا مشکل در هنگام گاز گرفتن یا جویدن شود.
- شکاف ها و فضاها : جابجایی دندان ها می تواند شکاف ها و فضاهایی بین دندان هایی ایجاد کند که زمانی کاملاً در یک راستا قرار داشتند.
- شلوغی : جابجایی می تواند باعث ازدحام بیش از حد شود، جایی که دندان ها محکم بسته می شوند و ممکن است روی یکدیگر همپوشانی داشته باشند و تمیز کردن اصولی آنها را مشکل میکند.
- لق شدن دندان : تغییر وضعیت دندان ها می‌تواند منجر به لق شدن دندان‌ها شود که می‌تواند باعث نگرانی شود و ممکن است نشان دهنده مشکلات اساسی باشد.
دلایل جابجایی دندان ها
1. ارتودنسی
بریس های ارتودنسی براکت هایی هستند که آنها را بر روی دندان ها قرار می دهند. هدف از استفاده از ارتودنسی اعمال فشار فزاینده بر روی دندان ها است تا دندان ها صاف شوند. علاوه بر بریس ها، متخصص ارتودنسی ممکن است برای طراحی یک لبخند زیبا، دست به دامان سایر درمان های ارتودنسی، از جمله استفاده از اینویزیلاین (ارتودنسی های شفاف) یا سایر نگهدارنده ها و وسایل متحرک، شوند.
اگرچه استفاده از بریس ها و سایر درمان های ارتودنسی در رفع دندان های ناهموار و طراحی یک لبخند زیبا موثر می باشد، اما ممکن است این تجهیزات زیبایی به بازگشت دندان به عقب و جایگاه اصلی شان منجر شوند. برای مثال، در صورت گم شدن نگهدارنده دندان یا عدم استفاده از ارتودنسی، این احتمال وجود دارد که دندان ها به تدریج به موقعیت قبلی خود در دهان بازگردند.
علاوه بر این موارد، نگهدارنده های ثابت که دائما بر روی دندان ها قرار می گیرند، ممکن است به جابجایی قابل توجه دندان ها منجر شوند. پس از استفاده از ارتودنسی، در راستای حفظ تراز دندان ها، درست مانند سایر تجهیزات زیبایی، غالبا از این نگهدارنده ها استفاده می کنند. گاهی این نگهدارنده ها با مشکلاتی مانند شکستگی سیم ها و اختلال در عوامل باندینگ، ممکن است همراه شوند که این امر به جابجایی دندان ها منجر خواهد شد.
معاینات ارتودنسی
جلسات درمان خود را قبل و بعد از ارتودنسی به طور منظم ادامه دهید. در این جلسات از جابجایی دندان ها و سایر مشکلاتی که ممکن است برای دندان هایتان رخ دهد مطلع خواهید شد. در طول درمان، بهتر است یک بار در ماه به ارتودنتیست خود مراجعه کنید. هر گونه آسیب دیدگی به ارتودنسی تان یا بروز هر گونه مشکلات دیگر را به متخصص ارتودنسی خود اطلاع دهید.
2. کشیدن دندان
کشیدن و افتادن دندان یکی دیگر از علل رایج جابجایی دندان ها می باشند. این امر در صورت بروز موارد زیر رخ می دهد:
- شلوغی دندان ها
- کج بودن دندان
- ابتلا به آبسه های دندانی (عفونت در ریشه دندان)
- ابتلا به بیماری های لثه ای پیشرفته
- نهفتگی دندان (در این شرایط دندان به دلیل قرار گرفتن بر روی دندان یا بافت دیگر، نمی تواند به طور کامل رشد کند)
- آسیب های ناشی از ضربات احتمالی یا زمین خوردن
پس کشیدن دندان یا افتادن آن، فاصله بین دندان ها بیشتر می شود. در این شرایط دندان های باقی مانده کاملا به صورت طبیعی برای پر کردن این شکاف ها و تنظیم موقعیت های خود، جابجا می شوند.
3. دندان قروچه
دندان قروچه به بروز مشکلات دندانی زیادی منجر می شود. مبتلایان به دندان قروچه، با اعمال فشار بیش از حد به فک و سفت کردن آن، دندان هایشان را به همدیگر می سایند که این امر به دندان ها آسیب های جدی وارد می کند. گاهی دندان قروچه در خواب رخ می دهد (که به شدت آسیب زا است) و گاهی ممکن است در شرایط استرس زا در طول روز، فرد دندان هایش را به هم فشار دهد که در این شرایط دندان ها به هم ساییده می شوند.
دندان قروچه، علاوه بر ایجاد سردرد، درد فک و بیرون زدگی آن، می تواند باعث از بین رفتن یکپارچگی دندان ها و جابجایی آنها شود. در دندان قروچه فشار زیادی بر دندان ها وارد می شود که این امر به جابجایی دندان ها و در نهایت به کج شدن آنها و بروز مشکلات دیگر منجر خواهد شد.
4. رشد استخوان فک
فرایند رشد و تغییر شکل فک انسان (به ترتیب، ابتدا فک بالا و بعد فک پایین) در طول دوران نوزادی، کودکی، نوجوانی و جوانی انتخاب می افتد. معمولا، فک پایین در مقایسه با فک بالا در دوران نوجوانی بیشتر رشد می کند. این امر به نوبه خود به شلوغی دندان ها در مجموعه کلی دندان های پایینی منجر خواهد شد.
همان طور که در ابتدای مقاله گفتیم، جابجایی دندان ها به خودی خود مشکل ساز نیست، با این حال ممکن است در فرایند گاز زدن مشکلاتی را ایجاد کند که در این صورت حتما باید نسبت به درمان اقدام نمایید.
5. بیماری لثه
برخی از بیماری های لثه با تاثیرگذاری بر تحلیل ثانویه استخوان می توانند موجب جابجایی دندان ها شوند. برای مثال التهاب لثه (داشتن لثه های ملتهب همراه با خونریزی) و همچنین پریودنتیت (نوعی عارضه التهاب لثه) می توانند استخوان زیرین لثه را تحت تاثیر قرار دهند و سرانجام به لق شدن دندان یا افتادن آن منجر شوند. برخی از مبتلایان به این بیماری ها موبیلیتی دندان یا لق شدن دندان ها را نیز تجربه خواهند کرد.
6. دستگاه های آپنه خواب
در درمان بیماری آپنه خواب از دستگاه ویژه ای به نام سی پپ (CPAP) استفاده می کنند. آپنه خواب اختلالات تنفسی و خروپف را به همراه دارد. استفادۀ شبانه از دستگاه CPAP باعث می شود تا هوای فشرده و فیلترشده، از طریق لوله متصل به ماسکی که کل صورت را می پوشاند، ماسک بینی یا ماسک نازال پیلو (دارای بخش هایی مانند گوش گیر است که در سوراخ های بینی قرار می گیرند)، وارد راه هوایی بیمار شود.
استفاده از این دستگاه، البته در موارد بسیار نادر، احتمال دارد که جابجایی دندان ها و خارج شدن آنها از فرم اولیه شان را به همراه داشته باشد. یکی از رایج ترین دلایل این امر این است که فشار هوای خارج شده از این دستگاه باعث به جلو رانده شدن زبان می شود که در این حالت، دندان های جلویی جابجا خواهند شد. علاوه بر این، استفاده از ماسکی که تمام صورت را می پوشاند ممکن است به عقب رفتگی یا کج شدن دندان ها منجر شود.
دستگاه جلو آورنده فک پایین (MAD) یکی دیگر از تجهیزات پزشکی برای درمان آپنه خواب است که استفاده دراز مدت از آن به بروز مشکلاتی در فرایند گاز زدن و ناهماهنگی دندان ها منجر خواهد شد.
درمان جابجایی و تغییر وضعیت دندان ها
نگهدارنده متحرک
نگهدارنده متحرک ارتودنسی یکی دیگر از تجهیزات اولیه و موثر برای پیشگیری از جابجایی دندان ها می باشد. این نگهدارنده ها غالبا پس از استفاده از ارتودنسی ها و برای حفظ طراحی لبخند جدید شما استفاده می شوند و از اعمال فشار بر دندان ها و جابجایی شان ممانعت می کنند. برای ساخت این ابزار از اکریلیک سفارشی و سیم استفاده می کنند تا بر دندان ها فشار وارد نمایند.
دندانپزشک متخصص در رابطه با نحوه استفاده و مراقبت از این دستگاه، شما را راهنمایی می کند. برخی از این دستورالعمل ها عبارتند از:
- از این ابزار دست کم باید 12 ساعت در روز و به مدت شش ماه استفاده کنید.
- پس از پشت سر گذاشتن این دوره، صرفا شب ها از آن استفاده نمایید.
- اگر احساس می کنید که این ابزار تنگ است، بهتر است تعداد دفعات استفاده از آن را بیشتر کنید.
- در زمان خوردن غذا، نباید از این ابزار استفاده نمایید.
نگهدارنده های ویژه، از جمله تراز فنری، در درمان جابجایی های بسیار جزئی و خفیف دندان ها، نقش موثرتری را دارند.
نگهدارنده دائمی
گاهی دندانپزشک برای درمان ناهماهنگی های ناشی از جابجایی دندان ها، ممکن است استفاده از نگهدارنده های دائمی یا زبانی را توصیه نماید. این نوع از نگهدارنده ها از سیم های بافته شده یا لخت ساخته و به داخل دندان ها متصل می شوند (محکم به آنها می چسبند). آنها عملکردی مشابه به نمونه های متحرک دارند. هرچند استفاده از این نگهدارنده های ارتودنسی در اصلاح جابجایی دندان ها موثر می باشد، اما برای پیشگیری از ایجاد پلاک باید آنها را به صورت اصولی تمیز کنید.
محافظ دهان
محافظ دندان یکی دیگر از روش های موثر برای مدیریت و اصلاح جابجایی دندان ها و پیشگیری از ساییده شدن دندان ها و دندان قروچه می باشد. از این محافظ ها صرفا باید شب استفاده کنید؛ آنها مانند بالشتکی در بین دندان های بالایی و پایینی عمل می کنند. این امر نیز به نوبه خود با کاهش فشار بر فک های بالا و پایین و دندان ها همراه خواهد بود و به خارج شدن دندان ها از جایگاه شان منجر می شود.
رعایت بهداشت دهان و دندان مناسب
حفظ سلامت دندان ها در اصلاح شرایط دندانی امری ضروری است. اصول بهداشت دهان و دندان استاندارد و خوب به شرح زیر می باشند:
- دو بار در روز به درستی مسواک بزنید.
- دست کم دو بار در روز از نخ دندان استفاده کنید.
- از مصرف دخانیات اجتناب نمایید.
- از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کنید.
- نوشیدن آب حاوی فلوراید را فراموش نکنید.
- معاینات دوره ای دندان ها توسط دندانپزشک متخصص را جدی بگیرید.
تغییر سبک زندگی
از عادات هایی که باعث فشار بیش از حد بر دندان‌های شما میشوند، مانند جویدن ناخن، استفاده از دندان به عنوان ابزار، یا جویدن اجسام سخت مانند خودکار یا یخ پرهیز کنید.
عوارض عدم درمان جابجایی دندان ها
جلوگیری از جابجایی دندان ها برای پیشگیری از عوارض بیشتر ضروری است، از جمله این عوارض:
- ناهماهنگی دندان : هنگامی که دندان ها جابجا می شوند، می توانند تراز مناسب بایت شما را مختل کنند.
این ناهماهنگی می‌تواند منجر به ساییدگی ناهموار دندان‌ها، درد فک و مشکلات در صحبت کردن یا جویدن شود.
- موارد مربوط به سلامت دهان : دندان هایی که جابجا شده اند ممکن است تمیز کردن آنها سخت تر شود. و خطر پوسیدگی دندان، بیماری لثه و عفونت های دهان را افزایش دهد.
- اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) : جابجایی بیش از حد دندان می تواند بر هماهنگی مفاصل فکی شما تأثیر بگذارد و منجر به اختلال مفصل گیجگاهی فکی شود.
TMJ می تواند باعث درد فک، ایجاد صدای مفصل فک هنگام صحبت کردن و غذا خوردن، سردرد و محدودیت حرکت فک شود.
خلاصه
جابجایی دندان ها با دلایل متعددی، از جمله مواردی که می توان آنها را کنترل کرد.(ارتودنسی ها، افتادن یا کشیدن دندان، نگهدارنده ها، استفاده از CPAP) و مواردی که نمی توان آنها را کنترل نمود (رشد استخوان فک، دندان قروچه)، همراه است. از طرف دیگر گزینه های درمانی متنوعی نیز برای اصلاح جابجایی دندان، از جمله نگهدارندهای دائمی، موقت و محافظ دندان، وجود دارند. در صورت تجربه جابجایی دندان، حتما در اسرع وقت به متخصص دندانپزشک مراجعه کنید.
سخنی از دکتر احسان صانعی
فرایند جابجایی دندان از هر چیزی که ناشی شود، از اصلاحات ارتودنسی گرفته تا کشیدن دندان یا سایر مشکلات، بی تردید تجربه نامطلوبی است. داشتن دندان های کج علاوه بر ناراحتی های فیزیکی با کاهش اعتماد به نفس و احساس ارزشمندی همراه خواهد بود. با همه این اوصاف، نگران نباشید، این مشکل به راحتی قابل کنترل است. در صورت بروز هر گونه مشکل در لبخندتان، به دلیل داشتن دندان های کج، برای رفع مشکل خود به دندانپزشک متخصص مراجعه کنید.
