پوسیدگی دندان ایجاد یک حفره کوچک در دندان شما است و زمانی ایجاد میشود که لایه بیرونی سخت دندان، به نام مینای دندان، آسیب می‌بیند. در ابتدا این احتمال وجود دارد که شما متوجه پوسیدگی دندان نشوید، اما در نهایت بروز آن می‌تواند باعث درد شود. در موارد جدی‌تر، پوسیدگی دندان می‌تواند به عصب کشی ختم گردد.
پوسیدگی دندان یک مشکل رایج دندانپزشکی است. در واقع، حدود 91% آمریکایی‌ها بالای 20 سال، تجربه پوسیدگی را داشته‌اند.
دلایل بروز این مشکل
مینای دندان یک لایه نسبتا ضخیم است که روی دندان ها را پوشانده است. این لایه وظیفه ی محافظت از دندان را بر عهده دارد. مینای دندان عمدتاً از مواد معدنی – از جمله کلسیم – تشکیل شده است که کریستال‌های سختی را برای محافظت از رگ‌های خونی و اعصاب در دندان تشکیل می‌دهد. مینای دندان فاقد سلول های زنده است از اینرو نمی تواند خود را ترمیم کند. این امر مشکل‌ساز شده است، زیرا مینای دندان دائماً تحت حمله قرار دارد.
دهان سرشار از باکتری‌هایی است که بر روی دندان‌ها یک لایه پلاک ( یک لایه چسبنده) ایجاد می کنند. با خوردن غذاهای شیرین، باکتری‌های دهان اسیدی تولید می‌کنند که به مرور زمان منجر به سست شدن مینای دندان می شود. با گذشت زمان، این آسیب پوسیدگی دندان را در پی دارد.
علائم و روش های تشخیص
در ابتدا پوسیدگی فاقد علائم مشخصی است از این رو به راحتی قابل تشخیص نیست. همین امر موجب اهمیت یافتن معاینات منظم دندانپزشکی (هر شش ماه یک بار) شده است. در این معاینات، دندانپزشکان می‌توانند با بررسی دندان‌ها، لمس کردن آنها و استفاده از اشعه ایکس، پوسیدگی‌های اولیه را تشخیص دهند.
پوسیدگی‌های عمیق اصولا به رگ‌های خونی و اعصاب حساس دندان می‌رسند. در این صورت علائمی نمود پیدا خواهد کرد که از جمله ی آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- دندان درد
- درد هنگام گاز گرفتن
- حساسیت دندان به دما، از جمله درد شدید هنگام خوردن غذاها یا نوشیدنی‌های گرم یا سرد
- تغییر رنگ دندان یا یک سوراخ قابل مشاهده
چه کسانی دچار پوسیدگی می‌شوند؟
در ایالات متحده، پوسیدگی دندان تقریباً یک تجربه همگانی به حساب می آید و اغلب افراد در طول زندگی خود با آن مواجه می‌شوند. با این حال، افراد در سنین بسیار پایین و همچنین افراد بالای پنجاه سال، بیشتر مستعد ابتلا به پوسیدگی دندان هستند. احتمال ابتلا به پوسیدگی دندان در کودکان خردسال و نوزادانی که از شیشه شیر استفاده می کنند، بسیار زیاد است زیرا دندان های آنها در طول شب در معرض کربوهیدرات‌ها و قند قرار دارد. خطر ابتلا به پوسیدگی دندان در افرادی که دندان‌هایشان شیار و فرورفتگی‌های عمیق دارند، نیز بسیار بالا است.
از سوی دیگر، افراد مسن به دلیل تحلیل لثه در معرض ابتلا به پوسیدگی دندان قرار دارند. تحلیل لثه، می‌تواند ریشه دندان که ماده نرم‌تری است و با مینای دندان پوشیده نشده است را در معرض دید قرار دهد. این امر می‌تواند احتمال پوسیدگی دندان را افزایش دهد.
علاوه بر موارد ذکر شده، عوامل دیگری نیز وجود دارند که احتمال ابتلا به پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهند. افرادی که شرایط زیر را دارند بیشتر در معرض خطر پوسیدگی دندان هستند.
- خشکی دهان: بزاق به شستن و از بین بردن پلاک کمک می‌کند، بنابراین افرادی که به دلیل بیماری یا مصرف دارو به اندازه کافی بزاق ندارند، بیشتر احتمال دارد دچار پوسیدگی شوند.
- رفلاکس: اسیدی که وارد دهان افراد مبتلا به رفلاکس میشود، می‌تواند مینای دندان را خراب کند.
- اختلالات تغذیه ای: اختلالات تغذیه ای می‌توانند بر تولید بزاق تأثیر گذاشته و منجر به تغییراتی در آن شوند. همچنین، استفراغ مکرر باعث میشود اسید معده به داخل دهان برگردد و به مرور زمان مینای دندان را تخریب کند.
روش های پیشگیری
اگرچه پوسیدگی‌ها شایع هستند، اما قابل پیشگیری نیز می باشند. انجام این مراحل می‌تواند خطر ابتلا به پوسیدگی دندان را کاهش دهد:
- دندان‌های خود را دو بار در روز، به مدت دو دقیقه، با خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
- نخ دندان بکشید.
- مصرف میان وعده‌های قندی و نوشیدنی‌ها را محدود کنید زیرا این مواد موجب افزایش اسید و تشکیل پلاک می شود.
- میان وعده‌های خود را کاهش دهید تا دندان‌های شما دائماً در معرض اسیدهایی که هنگام خوردن ایجاد می‌شوند، قرار نگیرند.
- به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید. آنها می‌توانند پوسیدگی دندان را در مراحل اولیه تشخیص دهند و ممکن است درمان‌های فلوراید یا سیلانت‌ها را توصیه کنند. این دو روش درمانی می‌توانند مانع از پوسیدگی دندان ها شوند.
مطلب مرتبط: چگونه با ارتودنسی بطور صحیح نخ دندان بکشیم؟(با تصویر)
درمان های پوسیدگی دندان
تشخیص زود هنگام پوسیدگی دندان بر روش درمان آن موثر است. اگر پوسیدگی را در مراحل اولیه تشخیص دهید، دندانپزشک شما می تواند با استفاده از درمان‌های فلوراید از آسیب بیشتر جلوگیری کند. این روش درمانی با جایگزینی مواد معدنی از دست رفته، به ترمیم مینای دندان کمک می‌کند.
با این حال، برای جلوگیری از گسترش پوسیدگی دندان، درمان های دیگری نیز انجام میشود که از جمله ی آن می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- پر کردن‌ها: دندانپزشک مینای دندان آسیب دیده را سوراخ می‌کند و آن را با مواد مصنوعی پر می‌کند. این امر مانع از آسیب دیدگی بیشتر دندان می شود، زیرا پر کردن از دندان به همان روشی که مینای دندان محافظت می‌کند، مراقبت می‌کند.
- عصب کشی: هنگامی که پوسیدگی از مینای دندان به پالپ ( ماده داخل دندان که رگ‌های خونی و اعصاب را احاطه کرده است) میرسد، عصب کشی مورد نیاز است. در این روش درمان، دندانپزشک ریشه دندان را پاکسازی می‌کند و پوسیدگی را از بین می‌برد. سپس یک پر موقت برای شما انجام می شود. بعد از چند روز لازم است برای یک پر کردن دائمی یا روکش، بسته به اینکه چقدر از دندان خود را از دست داده‌اید، مجددا به دندانپزشکی مراجعه کنید.
- کشیدن دندان: اگر پوسیدگی دندان شدید باشد، دندانپزشک ممکن است به شما توصیه کند که دندان را بکشید. در این صورت، باید از بریج یا ایمپلنت برای پر کردن فضای خالی دندان استفاده کنید. این امر مانع از حرکت دندان‌های دیگر به داخل فضا خالی می شود.
مطلب مرتبط: پوسیدگی دندان چه مراحلی دارد؟
علامت هشدار اولیه برای پوسیدگی دندان
تشخیص زودهنگام پوسیدگی دندان امری دشوار است، زیرا هیچ علائمی از خود نشان نمی دهد. با این حال، لکه‌های سفید روی دندان، اولین نشانه ی آغاز پوسیدگی دندان است. این لکه‌ها نشان می‌دهند که مینای دندان، که لایه محافظ دندان است، مواد معدنی خود را از دست داده است. اگر متوجه لکه‌های سفید، به ویژه در کودکان شدید، می‌توانید با دندانپزشک خود در مورد چگونگی جلوگیری از تبدیل شدن این لکه‌ها به پوسیدگی صحبت کنید. انجام مراحل زیر نیز می تواند کمک کننده باشد.
- به طور صحیح، دو بار در روز، با خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
- با کارشناس مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد استفاده از فلوراید مکمل، مانند دهانشویه فلوراید، به ویژه اگر از آب آشامیدنی عمومی که حاوی فلوراید است نمی‌نوشید، صحبت کنید.
- تعداد شیرینی‌ها و میان وعده‌هایی که شما یا فرزندتان می‌خورید را کاهش دهید.
- از خوردن یا نوشیدن بعد از مسواک زدن و قبل از خواب خودداری کنید.
- سیلانت‌های دندان را جدی بگیرید. سیلانت‌ها یک لایه نازک پلاستیکی هستند که شیارهای دندان‌های آسیاب را می‌پوشانند و احتمال گیر کردن ذرات غذا و پلاک در آنها را کاهش می‌دهند.
سخنی از دکتر احسان صانعی
ممکن است در صورت ابتلا به پوسیدگی دندان احساس شرم کنید، اما به یاد داشته باشید که پوسیدگی دندان بسیار شایع است و چیزی نیست که برای آن شرمنده شوید. عملکرد طبیعی دهان به گونه‌ای است که اکثر افراد در طول زندگی خود، حداقل یک بار به پوسیدگی دندان مبتلا می‌شوند.
آگاهی زودهنگام از پوسیدگی از بروز درد جلوگیری و روند درمان را ساده تر می کند. مراجعه به دندانپزشک هر شش ماه یک بار، حتی در زمان هایی که حوصله این کار را ندارید، می‌تواند به این امر کمک کند. از آنجایی که سلامت دهان با سلامت کلی مرتبط است، آگاه باشید مراقبت از دندان‌ها بخش مهمی از مراقبت از خودتان است!
