هایپردونتیا زمانی اتفاق می افتد که دندان های اضافی در دهان رویش می کنند. این دندان های اضافی ممکن است در یک یا هر دو طرف دهان شما رشد کنند. ممکن است شما چندین دندان اضافی یا فقط یک دندان اضافی داشته باشید. هایپردونتیا همیشه به درمان نیاز ندارد؛ ولی دندانپزشکان توصیه می کنند در صورتی که دندان های اضافی با سلامت یا عملکرد دهان و دندان تداخل پیدا کردند، از دهان خارج شوند. دندان های اضافی می تواند بر اثر ناهنجاری های رشدی مانند سندرم گاردنر، شکاف کام و لب و کلین دیسپلازی جمجمه ایجاد گردد.
ریشه ایجاد دندان اضافی ممکن است ناشی از کلیدوکرانیال دیسپلازی باشد. کلیدوکرانیال دیسپلازی یک عامل ژنتیکی است که ممکن است منجر به ایجاد مشکلاتی در رشد دندان، پیدایش دندان اضافی و آسیب به ریشه دندان مجاور گردد. دندان های اضافی هایپردونتیا می تواند بر اثر ناهنجاری های رشدی مانند سندرم گاردنر، شکاف کام و لب و کلین دیسپلازی جمجمه ایجاد گردد.
هایپردونتیا چیست؟
هایپردونتیا(Hyperdontia) اصطلاح پزشکی برای دندان های اضافی است. هایپردونتیا دندان های شیری ( کودکی ) و دائمی ( بزرگسالی ) را تحت تاثیر قرار می دهد، یعنی هر کسی می تواند به آن مبتلا شود. به طور معمول، کودکان در مجموع 20 دندان شیری و بزرگسالان در مجموع 32 دندان دائمی دارند. بنابراین کودکان با بیش از 20 دندان و بزرگسالان با بیش از 32 دندان دچار دندان اضافه هستند.
افراد مبتلا به هایپردونتیا ممکن است دچار موارد زیر شده باشند.
- یک دندان اضافی یا چند دندان اضافی
- دندان های اضافی در یک یا هر دو طرف دهان
- دندان های اضافی روی فک بالا، فک پایین یا هر دو ( هایپردونتیا در فک فوقانی بسیار شایع تر است )
- دندان های اضافی که به تنهایی یا به صورت دسته ای ظاهر می شوند.
- دندان های اضافی قابل رویت ( درآمده) یا دندان های اضافی پنهان
آیا دندان اضافه عارضه ای نادر است؟
هایپردونتیا جزو عارضه های نادر است. به طوری که ممکن است حدود یک الی سه درصد به عنوان ناهنجاری دندان در دهان ایجاد شود. این عارضه احتمال دارد حدود 3.8 درصد از دندان های دائمی بزرگسالان و تا 0.6 درصد از دندان های کودکان (دندان های شیری) را درگیر کند. دندان های اضافی در مردان به صورت مادرزادی شایع تر می باشد.
انواع دندان های اضافی
دندانپزشکان دندان های اضافی را با توجه به موقعیت آنها در دهان طبقه بندی می کنند:
- مزیودنس ها رایج ترین نوع دندان های اضافی هستند. آنها مستقیماً در پشت دندان های جلویی بالایی رشد می کنند.
- پارامولرها در کنار دندان های آسیاب ( به سمت زبان یا گونه ) رشد می کنند.
- دیستوملرها در راستای بقیه دندان های مولر ( آسیاب) بیرون می آیند.
دندان های اضافی اشکال مختلفی نیز دارند، از جمله:
- مخروطی ( مخروطی شکل )
- مکمل ( یک دندان اضافی که به شکل یک دندان معمولی است).
- سلی ( بشکه ای شکل )
- ادونتوما ( تومور بی ضرر و غیر سرطانی که شبیه به توده یا یک دندان با شکل غیر طبیعی است )
علائم هایپردونتیا چیست؟
علامت بارز هایپردونتیا رویت یک یا چند دندان اضافی است.
در بیشتر موارد هایپردونتیا موجب ناراحتی نمی شود؛ اما اگر دندان اضافی فشار زیادی به لثه یا فک شما وارد کند، ممکن است به عوارض زیر مبتلا شوید:
- درد
- تورم
- حساسیت
- ازدحام بیش از حد دندان ها
- عفونت
علل ایجاد دندان های اضافی
متخصصان دقیقاً مطمئن نیستند که چه چیزی موجب هایپردونتیا می شود؛ اما چندین عامل را می توانند در ایجاد این بیماری نقش داشته باشند را شناسایی کرده اند، این عوامل عبارتند از:
- ژنتیک
- لامینای دندانی بیش فعال ( سلول های مسئول رشد دندان )
- آتاویسم – زمانی که یک صفت ژنتیکی اجدادی دوباره ظاهر می شود. ( برای مثال، این امکان وجود دارد که اجداد ما در رژیم غذایی اولیه خود برای خرد کردن آجیل و یک سری گیاهان به دندان های اضافی نیاز داشتند.)
- برخی شرایط سلامتی.
گاهی اوقات اصلا مشخص نیست که چرا برخی افراد هایپردونتیا دارند ولی برخی دیگر نه. دندان های اضافی در افراد با شرایط خاص شایع تر است، مانند:
- سندرم گاردنر.
- شکاف لب و شکاف کام.
- سندروم داون.
- سندرم اهلرز – دانلوس.
- دیسپلازی کلیدوکرانیال.
- بیماری فابری.
عوارض دندان اضافه چیست؟
در برخی موارد، هایپردونتیا هیچ عارضه ای ایجاد نمی کند، اما بسته به محل رویش دندان های اضافی، ممکن است ایجاد شود:
- نهفتگی دندان ( زمانی که یک دندان به طور جزئی یا کامل در استخوان فک گیر می کند ).
- مشکل در جویدن.
- ازدحام بیش از حد دندان ها.
- دندان های کج.
- مال اکلوژن ( نیش بد ).
- پوسیدگی دندان ( حفره).
- بیماری لثه.
- تشکیل کیست در دهان ( غیر سرطانی ).
ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی چگونه هایپردونتیا را تشخیص می دهند؟
دندانپزشکان می توانند هایپردونتیا را طی یک معاینه معمولی تشخیص دهند. اگر دندان های اضافی روییده باشند ( رشد کرده باشند )، با نگاه کردن به داخل دهان، می توانند آن ها را درون دهان شما ببینند. آن ها همچنین می توانند برای دیدن دندان های اضافی نهفته، از اشعه ایکس یا سی‌تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری) استفاده کنند.
دندان اضافه چگونه درمان می شود؟
درمان هایپردونتیا برای همه افراد لازم و ضروری نیست؛ اما اگر سلامت دهان شما را درگیر کرد یا در جویدن غذا به مشکل خوردید، ممکن است دندانپزشک خارج کردن دندان ها را توصیه کند. اگر با یکی از موارد زیر روبرو شدید با پزشک مشورت کنید.
- اگر در جویدن غذاها با مشکل روبرو شدید.
- دردی اذیت کننده برایتان ایجاد شد.
- در مسواک زدن یا استفاده صحیح از نخ دندان مشکل داشته باشید.
- ظاهر دندان ها موجب خجالت کشیدنتان شد.
اگر ناراحتی خفیف و گاه به گاه به دلیل دندان اضافه دارید، ممکن است مصرف NSAID (داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی) مانند ایبوپروفن (Advil®) یا ناپروکسن سدیم (Aleve®) مفید باشد.
درمان ناهنجاری در تعداد دندان ها با ارتودنسی
ارتودنسی فقط برای صاف کردن دندان ها نیست. بیماران با مشکلات زیادی به کلینیک دندانپزشکی مراجعه می کنند. گاهی اوقات مشکل فقط تراز نبودن دندان ها نیست؛ بسیاری از بیماران دارای ناهنجاری های خاص در تعداد دندان های موجود هستند.
برخی از افراد با دندان های اضافی به دنیا می آیند. به طوری که تعداد کل دندان ها بیشتر از تعداد دندان های طبیعی است. گاهی اوقات افراد دندان هایی دارند که در فک ها تشکیل شده اند.
آیا می توانم از بروز هایپردونتیا جلوگیری کنم؟
نه، شما نمی توانید از هایپردونتیا جلوگیری کنید. با اینکه هیچ کاری نمی توانید برای جلوگیری از رشد دندان های اضافی کودک خود انجام دهید، تشخیص زودهنگام و درمان می تواند به کاهش خطر عوارض کمک کند.
دندان اضافه چقدر جدی است؟
داشتن دندان اضافی یک بیماری خطرناک یا تهدید کننده زندگی نیست. بسیاری از افراد مبتلا به هایپردونتیا نیازی به انجام کاری ندارند. اما در برخی موارد، دندان اضافی درمان نشده می تواند خطر پوسیدگی، بیماری لثه و سایر مشکلات سلامت دهان را افزایش دهد.
اگر فکر می کنید دندان های اضافی دارید، از یک پزشک بخواهید که دهان شما را معاینه کند. اگر هایپردونتیا با سلامت یا عملکرد دهان و دندان شما تداخل داشته باشد، پزشک می تواند گزینه های درمانی را با شما در میان بگذارد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
برای معاینه دندان ها به طور منظم به دندانپزشک خود مراجعه کنید. این معاینه ها می توانند به کاهش خطر پوسیدگی، بیماری لثه و سایر مشکلات سلامت دهان کمک کنند. اگر دندان های اضافی دارید، دندانپزشک شما می تواند آن ها را در طول هر ویزیت معاینه کند تا ببیند آیا باعث ایجاد مشکل می‌شوند یا خیر.
همچنین باید هر زمان که دچار درد دهان یا دندان شدید به دندانپزشک خود اطلاع دهید. درمان سریع می تواند به کاهش خطر عوارض طولانی مدت کمک کند.
چه سوالاتی باید از پزشک خود بپرسم؟
اگر دندان اضافی دارید، در اینجا چند سوال وجود دارد که ممکن است بخواهید از پزشک خود بپرسید:
- آیا می دانید علت هایپردونتیا در مورد من چیست؟
- آیا باید آزمایش ژنتیک را برای بررسی سلامت انجام دهم؟
- آیا نیاز به برداشتن دندان دارم؟
شاید مدتی است که می‌دانید هایپردونتیا دارید یا شاید پس از گرفتن عکس توسط دندانپزشکتان متوجه این موضوع شده اید. داشتن دندان های اضافی رایج نیست، اما به طور کلی بی ضرر است تا زمانی که دندان های اضافی شما باعث درد یا مشکلات جویدن نشوند، احتمالاً نیازی به انجام کاری ندارید. اما با بروز اولین نشانه با پزشک خود تماس بگیرید. درمان زودهنگام می تواند خطر مشکلات طولانی مدت را کاهش دهد.
