همه دوست دارند یک لبخند طبیعی، مطمئن و بدون نقص داشته باشند. اما به علت وجود نامرتبی دندانی که به دلایل مختلفی ایجاد می‌شوند، برخوردار بودن از چنین لبخندی یک پدیده نادر است. مشکلات دندانی معمولا یا ژنتیکی هستند و یا در اثر تروما ایجاد می‌شوند. نامرتبی هایی مانند کجی، شلوغی، شیبدار بودن، و ناهمترازی هم بر ظاهر کلی دندان ها و هم بر سلامت آنها تأثیر می‌گذارند. اگر دندان‌های جلو، عقب، بالا یا پایین شما کج شده اند و شما در جستجوی صاف کردن آنها هستید، این مقاله برای شما نوشته شده است.
ما در این مقاله به بررسی علت کج شدن دندان ها، نحوه اصلاح و تراز کردن آنها و راههای پیشگیری از کج شدن دندان پرداخته ایم.
علت ایجاد دندان های کج و نامرتب چیست؟
دندان های کج (crooked teeth) نسبت به وضعیت طبیعی خود دچار چرخش یا انحراف شده اند و همین امر باعث بروز مشکلات زیبایی و مال اکلوژن (نامرتب و ناهمتراز بودن دندان ها) می‌شود. در پاسخ به این سوال که اصولا چرا دندان ها کج می‌شوند، باید گفت عوامل متعددی بر کج شدن دندان ها تاثیر می‌گذارند. نامرتب بودن دندان ها از کودکی در بسیاری از موارد یا دلیل ژنتیکی دارد و از والدین به ارث رسیده، و یا به علت کوچکی دهان است. بیایید دلایل ایجاد دندان های کج را در مراحل مختلف زندگی با هم بررسی کنیم:
دندان های کج در نوزادان و کودکان نوپا
اولین دندان ها که به آنها دندان های شیری گفته می‌شود، حدود شش تا دوازده ماهگی شروع به جوانه زدن می‌کنند. دندان های شیری، به دلایل گوناگونی، ممکن است در حین رشد کج شوند. در اینجا به برخی از شایع ترین این دلایل اشاره می‌کنیم:
1. ژنتیک
کج بودن دندان های شیری همیشه مشکل آفرین نیست. اما چون آنها راهنمای محل استقرار دندان های دائمی هستند، ممکن است گاهی بین کجی دندان‌های شیری و کج شدن دندان ها در بزرگسالی همبستگی وجود داشته باشد.
2. پستانک و دندان های کج
پستانک می‌تواند باعث کج شدن دندان های نوزادان شود. بر اساس گزارشات مرکز پزشکی دانشگاه روچستر، برای جلوگیری از بروز مشکلات دهان و دندان باید پستانک را تا 2 سالگی از کودک گرفت. انجمن دندانپزشکی آمریکا خاطرنشان می‌کند که پستانک نه تنها بر رشد مناسب دهان تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند باعث کج شدن دندان های جلویی شود.
3. مکیدن انگشت شست و دندان های کج
به طور کلی، مکیدن انگشت شست در میان نوزادان و کودکان یک عادت طبیعی است و نگران کننده نیست. عمل مکیدن شست آرامش بخش است و در کودک احساس امنیت ایجاد می‌کند. مکیدن انگشت شست در کودکان دلایل مختلفی دارد. آنها هنگام خواب، برای کسب آرامش یا حتی وقتی گرسنه می‌شوند این کار را انجام می‌دهند. با این حال، همانطور که در مورد پستانک هم صادق است، اگر مکیدن انگشت شست بعد از چهار سالگی ادامه پیدا کند، ممکن است باعث کج شدن دندان های جلویی در هر دو فک و ایجاد مشکلات مال اکلوژن شود. برای جلوگیری از بروز این مشکلات، والدین باید کودکان خود را تشویق کنند تا عادت مکیدن شست دست را ترک کنند.
دندان های کج و نامرتب در کودکان
وجود دندان های کج در کودکان متداول است. در سنین بین پنج تا شش سالگی، یعنی هنگامی که دندان های شیری کم کم جای خود را به دندان های دائمی می‌دهند، می‌توان متوجه نامرتبی و کج بودن دندان ها شد. دلایل متعددی برای کج در‌آمدن دندان های دائمی وجود دارد که در اینجا به چند مورد از آنها اشاره می‌شود:
1. دندان نهفته
گاهی اوقات دندان‌ها در داخل فک تشکیل می‌شوند، اما در زیر لثه یا استخوان به صورت نهفته باقی می‌مانند و بیرون نمی‌آیند. دندان های نیش دیرتر از دندان های پیش (ثنایا) رویش می‌کنند و از دندان هایی هستند که غالبا بیرون نمی‌زنند و نهفته می‌مانند. دندان‌های نهفته در بیشتر موارد به دندان‌های مجاور خود فشار می آورند و باعث چرخش یا کج شدن آنها می‌شوند. اگر فضای قوس فک بالا کافی نباشد، دندان ها به طور کامل یا جزئی درگیر این مشکل می‌شوند و همین باعث کج بیرون آمدن دندان های کودک می‌شود.
2. دهان کوچک
کمبود فضا در قوس های دندانی یک مسئله رایج است. اهمیت این مساله زمانی آشکار می‌شود که دندان‌های دائمی شروع به رشد می‌کنند، چون اندازه آنها از اندازه دندان‌های شیری بزرگتر است. مشکل قوس کوچکتر آن است که فضای کافی برای استقرار همه دندان ها ندارد و این باعث کجی و شلوغی دندان ها می‌شود.
دندان های نامرتب و کج در بزرگسالان
حتی اگر دندان های شما در دوران کودکی کج نبوده باشد، باز هم احتمال کج شدن آنها در بزرگسالی وجود دارد. در اینجا به چند دلیل عمده وجود دندان های کج در بزرگسالی اشاره می‌شود:
1. دندان عقل
وقتی دندان های عقل شروع به بیرون آمدن می‌کنند می‌توانند باعث کمبود فضا در قوسهای بالایی و پایینی و به تبع آن، نامرتب شدن دندان‌ها شوند. زمانی که قوس فک برای دندان عقل کوچک باشد، باعث شلوغی دندان ها می‌شود و چون فضای کافی برای همه آنها وجود ندارد، دندان ها کج می‌شوند.
2. پریودنتیت (Periodontitis)
پریودنتیت که به عنوان بیماری لثه نیز شناخته می‌شود، یکی دیگر از دلایل کج شدن دندان ها در بزرگسالی است. وقتی عفونت باعث آسیب بافت نرم لثه می‌شود، اگر نسبت به درمان آن اقدامی صورت نگیرد، شروع به تخریب استخوان می‌کند. وقتی استخوان‌هایی که قرار است از دندان حمایت کنند تخریب شوند، جا به جا شدن دندان‌ها آسان‌تر خواهد شد.
3. تروما
ضربات وارده به دندان ها می‌تواند موقعیت آنها را تغییر داده، باعث کج شدن شدید دندان شود. صدمات دندان ممکن است به صورتهای زیر تجربه شود:
- کنده شدن دندان (avulsion): در این حالت، دندان به طور کامل از حفره (سوکت) دندانی خارج می‌شود.
- دررفتگی جانبی (lateral luxation): این وضعیتی است که در آن دندان جابجا شده، استخوان مجاور آن شکسته می‌شود.
- اینتروژن (intrusion): در این وضعیت دندان در امتداد محور طولی با فشار به داخل استخوان فرو می‌رود.
- اکستروژن (extrusion): در این وضعیت دندان به طور کامل از استخوان بیرون زده می‌شود.
روش های درمانی
فقط یک روش برای صاف کردن دندان های کج وجود ندارد. بلکه، بر حسب سن فرد و میزان پیچیدگی مشکل، چندین گزینه درمانی وجود دارد که در اینجا به چند مورد اشاره می‌شود:
1. درمان پیشگیرانه نامرتبی دندان
درمان پیشگیرانه که به آن “فاز یک” هم گفته می‌شود، اولین مرحله از درمان دو مرحله ای ارتودنسی کودکان است که به منظور جلوگیری از کج شدن دندان در کودکان انجام می‌شود. از آنجایی که استخوان فک کودکان هنوز در حال رشد است، ارتودنسی پیشگیرانه از ناهنجاری‌های فک و دندان جلوگیری می‌کند.
2. بریس یا الاینر (تراز کننده) دندان های کج
استفاده از بریس‌ها و ارتونسی نامرئی راه حل قطعی صاف کردن نامرتبی و دندان های کج در کودکان و بزرگسالان است. درمان ارتودنسی را از هر سنی می‌توان شروع کرد. اما برای جلوگیری از کج شدن دندان ها هر چه زودتر شروع شود بهتر است. پیشرفته ترین روش صاف کردن دندان های کج استفاده از الاینرهای شفاف است.
بعلاوه، برای موارد پیچیده تر، بریس‌های سرامیکی، یاقوت کبود (sapphire) و لینگوال نیز در دسترس هستند. بریس‌های فلزی سنتی و خود بستنی نیز می‌توانند دندان های کج را صاف کنند. همه تجهیزات نامبرده گزینه های عالی برای مرتب کردن دندان ها و برطرف کردن مشکلات مال اکلوژن هستند.
چگونه دندان های کج و نامرتب را بدون ارتودنسی صاف کنیم؟
متداولترین روش صاف کردن دندان های کج بدون استفاده از ارتوذنسی، ونیر یا روکش دندان است. اگر چه دندان های کج بدون ارتودنسی صاف نمی‌شوند، اما می توان آنها را پشت روکش‌ها مخفی کرد.
استفاده از ونیر برای صاف کردن دندان ها معمولاً فقط زمانی توصیه می‌شود که نامرتبی دندان ها و میزان کجی آنها جزئی باشد. اگرچه استفاده از ونیر یک روش سریع و بدون درد است، اما باید به این نکته توجه کرد که مشکلات جدی مانند مال اکلوژن یا ناهنجاری‌های شدید دندان از بین نرفته اند و همچنان وجود دارند. این مشکلات را باید با ارتودنسی حل کرد. بسته به شرایط شما، متخصص ارتودنسی تصمیم می‌گیرد که کدام راه حل مناسب‌تر است.
چگونه از کج شدن دندان جلوگیری کنیم؟
بسیاری نگران این مسئله هستند که چگونه می‌توان از کج شدن دندان ها جلوگیری کرد. پاسخ این است: از سن کم شروع کنید. برای جلوگیری از نامرتبی و کج شدن دندان ها در بزرگسالی باید از پنج تا شش سالگی هر شش ماه یکبار برای معاینه منظم به دندانپزشک مراجعه کنید. گاهی، برای جلوگیری از شلوغی یا کج شدن دندان ها در آینده، دکتر ارتودنسی استفاده از اسپیسرهای متحرک یا ثابت را توصیه می‌کنند. به این روش ارتودنسی پیشگیرانه گفته می‌شود. بعلاوه، والدین باید عاداتی مانند استفاده طولانی مدت از پستانک و مکیدن شست را در کودکان خود مورد توجه قرار دهند.
عوارض و مشکلات نامرتبی و کج بودن دندان ها
وقتی از عوارض دندان های کج صحبت می‌شود، تنها جنبه زیبایی اهمیت ندارد. بلکه باید توجه کرد که دندان های نامرتب می‌توانند مشکلات مختلفی برای سلامت دهان و دندان ایجاد کنند. در اینجا به برخی از مشکلات ناشی از کج بودن دندان ها اشاره شده است:
- پوسیدگی، تارتار و پریودنتیت : وقتی دندان ها صاف باشند بهتر می‌توان بهداشت دهان و دندان را رعایت کرد. هر چه دندان ها صاف تر باشند، مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و سالم نگه داشتن لثه ها راحت تر است. دندان های کج را نمی‌توان به طور موثر تمیز کرد. چون ذرات غذایی، پلاک‌ها و باکتری‌ها در مناطقی که دسترسی به آنها سخت است تجمع می‌کنند و باعث ایجاد جرم، حفره و احتمالاً پریودنتیت می‌شوند.
- ساییدگی دندان: وقتی دندان ها به شدت کج یا شیب دار هستند، هنگام گاز زدن در بعضی قسمتها اصطکاک زیادی بین دندان ها ایجاد می‌شود. اگر این عمل در بلند مدت تکرار شود، منجر به ساییدگی بیش از حد دندان خواهد شد.
- مسائل مربوط به جویدن و گاز زدن: دندان های کج می‌توانند در هنگام جویدن درد ایجاد کنند. وقتی همه دندان ها به درستی در یک راستا قرار نگرفته باشند (مال اکلوژن)، ممکن است هنگام جویدن غذا احساس درد یا ناراحتی ایجاد شود. درمان ارتودنسی تراز دندان ها را اصلاح می‌کند و باعث از بین رفتن این علائم و بهبود عملکرد می‌شود.
- عقب رفتگی لثه: دندان های کج و همچنین دندان هایی که دارای رسوبات تارتار و پلاک هستند، خطر ابتلا به بیماری لثه و عقب رفتگی آن را افزایش می‌دهند. این وضعیت منجر به حساس شدن دندان ها به غذاها یا نوشیدنی های سرد و گرم می‌شود.
