در گذشته، دندانپزشکان، از واژه هایی نظیرِ دهان فلزی و یا دندان های قلعی، برای توصیفِ عمل ارتودنسی استفاده می نمودند و همین امر موجب ترس و وحشت میان مردم در رابطه با این فرایند زیبایی شده بود. تاریخچه ارتودنسی و تکامل آن بسیار پرفراز و نشیب است.
امروزه با تغییر نگرش جامعه و همچنین روی کار آمدنِ فناوری های جدید موجود، افراد می توانند جهت داشتن لبخندی زیبا و سالم، در هر سنی، درمان ارتودنسی را انتخاب نمایند.
مروری بر روند مدرن شدن ارتودنسی :
در گذشته، درمان ارتودنسی، یک فرایند آرایشی و زیبایی محسوب میشد؛ اما امروزه پزشکان و بسیاری از بیماران به اهمیت این فرایند پی برده اند و بر این باورند که در بسیاری از موارد، ارتودنسی یک ضرورت است.
اصلاح مشکلاتِ دندانی در این روش، می تواند از بروز مشکلات پریودنتال ( اطراف دندان )، ساییدگی شدید دندان ها و حتی ریزش زودرس آنها جلوگیری نماید.
به طور کلی، انجام روند ارزیابی نیاز به ارتودنسی بر روی کودکان 6 تا 10 سال ضروری است چرا که غالبا در سن 12 سالگی، کودکان دندان های دائمی خود را در آورده و قادر به معالجه ی ارتودنسی می باشند.
در حال حاضر در سطح جهانی، حتی افراد مسن نیز به دنبال اصلاح اشکالات دهان و دندان خود با استفاده از ارتودنسی هستند اما آنچه که بیش از همه از انجام این عمل جلوگیری می کند، وجود سیم و براکت های سنتی بر روی سطوح دادن ها است که منظره ی جالبی ندارد.
درمان اصولی توسط ارتودنسی
درمان ارتودنسی از اصولی اساسی و مهندسی شده بهره مند هستند. در طی این فرایند درمانی، با ایجاد فشاری ثابت و خفیف، در جهتِ مورد نظر به صورت تدریجی موجب حرکت دندان ها می شوند.
دندانپزشکان و متخصصین ارتودنسی، با اعمالِ فشاری مشخص، موجب می شوند تا دندان ها در جای خود حرکت نموده و در محل مورد نظر قرار گیرند؛ اگر در مدت زمانی کوتاه، دندان ها به یکباره و یا تدریجی در معرض فشار بالا قرار گیرند از بین میروند. بنابراین لازم است تا این روند با سرعت کم و در بازه ی زمانی مشخص انجام شود.
برای اطمینان از روند درمان، حرکت دندان ها باید مرتبا کنترل و تنظیم گردد. به همین منظور در طی درمان ارتودنسی، عموما هر 30 روز تغییرات کوچکی برای بیماران انجام میشود. با این حال در نظر داشته باشید که هر بیمار از نظر نوعِ عارضه و همچنین واکنش بدنی متفاوت است.
معمولا در یک ارتودنسی مطلوب، حرکت 1 میلی متری در هر ماه امکان پذیر است.
بسته به میزان معالجه، سیم های ارتودنسی، معمولا بین 2 تا 2 و نیم سال بر روی دندان های باقی می مانند. در صورت نیازِ بیمار به فرایندِ کوتاه تر و یا طولانی تر این بازه ی درمانی قابل تغییر می باشد.
از آنجایی که braces ( سیم های ارتودنسی ) نیاز به تنظیم منظم دارند؛ لذا هزینه ی درمان ارتودنسی، تا حدودی بیشتر از بسیاری از روش ها و درمان های ساده ی دندانپزشکی است.
امروزه در برخی از کشور ها، درمان ارتودنسی، از جمله موارد تحت پوشش بیمه ( کامل یا درصدی ) است با این حال در بسیاری از کشور ها نیز این عمل، معالجه ای آزاد محسوب میشود.
تاریخچه Braces :
Braces های ارتودنسی، اوایل دهه ی 1800 میلادی اختراع شدند. اما اگر به تاریخچه ی توجه مردم به دندان هایی صاف و تراز سری بزنیم، به مصر باستان میرسیم.
در دوران باستان، روش های صاف و یکدست کردن دندان ها متفاوت بودند اما هدف از تمامی این روش ها، تنها داشتن چهره ای زیباتر و لبخندی دلنشین تر بود.
با بررسی تاریخچه ی روش درمانی ارتودنسی در میابیم که در گذشته چه ترس و وحشتی میان مردم از این فرایند وجود داشته و همچنین میتوانیم به سیر تکامل این روش و بهبود آن در طول زمان پی ببریم.
استفاده از Braces برای مومیایی های مصر باستان :
باستان شناسان، با کشف تعداد زیادی از مصری های مومیایی شده در داخل و اطراف کشور مصر، همچنین بررسی دقیقِ آنها، به تلاشِ مردم باستان جهتِ بستن شکاف های بین دندان و همچنین مرتب کردن آنها پی بردند.
در بقایای این اجساد مومیایی، یک بندِ ساخته شده از روده ی حیوانات ( نوعی گربه ) کشف شد که به شکلی کاملا شبیه به نحوه ی اجرای ارتودنسی مدرن امروزی به جای سیم های جدید، در امتداد دندان ها قرار گرفته بود.
طبق اعلام انجمن ارتودنتیست های آمریکایی ( AAO )، باستان شناسان وسایل دندانپزشکی یونانی را کشف کردند که نشان می دهد انسان از 1000 سال پیش از میلاد مسیح شروع به تمرین ارتودنسی کرد.
ارتودنسی در تمدن اتروسک :
گروهی از مردم به نام اتروسی ها ( The Etruscans ) که نخستین پل های جهان را ساخته اند، حدودا 770 سال پیش از میلاد در ایتالیای امروزی و حومه ی آن زندگی می کردند. این قوم در واقع پیشینیانِ اهالی یونان باستان محسوب می شوند.
مردم این گروه، پیش از دفنِ جنازه، مراسم جالبی داشتند که در طی ان مردگان خود را برای زندگی پس از مرگ آماده می کردند.
باستان شناسان دریافتند که بخشی از آیینِ خاکسپاریِ این گروه، شامل قرار دادن نوعی وسیله برای حفاظت از دندان ها در داخل دهان بوده است. این کار را برای حفظ فاصله و جلوگیری از ریزش درونی دندان ها انجام میدادند تا فردِ مرده، به هنگام ورود به زندگی جدید ظاهری آراسته داشته باشد.
ابزار ارتودنسی قدیمی، از طلای خالص و در یک مکان باستانی ساخته میشد. نکته ی جالب در استفاده از این ابزار میان قوم اتروسک، انحصارِ آن برای بانوان است. گویا تنها زنانِ این قوم به جهت یک دغدغه ی آرایشی و زیبایی از طناب های دندانی استفاده می کردند.
استفاده از فشار انگشت توسط یک دانشمند رومی باستان:
آولوس کورنلیوس سلسوس ( Aulus Cornelius Celsus ) فردی از دوران روم باستان بود که زندگی خود را وقف مطالعه و کشف روش های جدید پزشکی کرد.
سلسوس، گزارش های مفصلی در مورد کار خود یادداشت کرده و اولین تلاشِ او جهت ابداع روشی برای حرکت دادن دندان ها و مرتب کردن آنها داخل دهان بوده است. او حرکت دندان های داخل دهان را به کمک فشار انگشتان انجام میداده است.
طبق اطلاعات به جا مانده از این دانشمند، وی جهت انجام این عمل ارتودنسی باستانی، به دندان ها فشاری منظم و یکنواخت در بازه های زمانی خاصی وارد میکرد. از یادداشت های او اینطور برداشت می شود دندان ها، به دلیل طولانی بودن قرار گرفتن در معرض فشار انگشت، به آرامی در حال حرکت و ترمیم مجدد خود هستند.
اقدامات اولیه ی رومیان جهت استفاده از سیم های ارتودنسی :
رومیان نوعی ابزار دندانپزشکی را که شبیه ابزار های مدرن ارتودنسی امروزی است اختراع کرده بودند.
بسیاری از مقبره های رومیان باستان، توسط باستان شناسان فقط برای کشف نحوه ی عملکرد این ابزار و مشاهده ی یک سیم طلای کوچک معروف به سیم پیوندی، باز شده است. سیم های کوچک طلایی، سعی در از بین بردن فواصل دندانی و تراز کردن آنها داشتند.
مکتوبات ارتودنسی در تحقیقات دندانپزشکی :
سیم های دندانی و استفاده از روش های ارتودنسی، همچنین تبلیغاتِ این حوزه، نخستین بار از طریق مجلات پزشکی و کتاب ها در دهه ی 1770 میلادی انجام شد. در ادامه به بررسی چند نمونه از این کتاب ها می پردازیم.
جراحِ دندانپزشک :
جراح دندانپزشک ( The Surgeon Dentist ) نام کتابی پزشکی است که در سال 1928 توسط پیر فوچارد منتشر شد. فوچارد یک جراح دندانپزشکِ فرانسوی بود که بخاطر رویکرد دندانپزشکی اش مشهور بود. وی بسیاری از مباحث عمومی دندانپزشکی را مستند ساخت، اما آنچه باعث شد این کتاب در جهان متمایز شود، یک فصل خاص بود که به ارتودنسی اختصاص داشت. در این فصل روش های مختلفی برای صاف كردن دندان ها مورد بررسی قرار گرفته است؛ اما بیشتر روی مفهوم نسبتاً جدیدی كه شامل “باندو” است متمرکز شده است.
Bandeau وسیله ای شبیه نعل اسب است. این وسیله برای نگه داشتن قوس طبیعی دهان و دندان ها، در دهان بیمار قرار داده میشد.
هنر دندانپزشک :
The Dentist‘s Art یک کتاب پزشکی است، که در سال 1757 توسط دندانپزشکی برای پادشاه فرانسه نوشته شده است. پیر بوردت بخشی از کتاب را به اکتشاف روش های مختلفی که می تواند برای بهبود تراز دندان استفاده شود، اختصاص داد. در روند بهبودیِ پیشنهاد شده در این کتاب، دو تئوری مطرح بود.
تئوری اول، استفاده از دندان های خرد ( عقل ).
وی معتقد بود با کشیدن این دندان ها میتوان از فشردگی فضای دهانی جلوگیری نمود و به این ترتیب دیگر دندان ها روی هم نمی افتند.
تئوری دوم، بهبود عملکرد باندو.
پیر بوردت، به طور گسترده ای درباره چگونگی بهبود ابزار باندو تحقیق کرده و نتایج دانسته های خود را در کتاب نوشته است.
اختراع Braces :
اصطلاح braces تا اوایل دهه 1900 ابداع نشده بود. با این حال، دندانپزشکان با جدیت در ایجاد و بهبود روش ها و تکنیک های مورد استفاده برای تراز و صاف کردن دندان ها تلاش می کردند. دنیای ارتودنسی پیشرفت های چشمگیری را تجربه کرد که سرانجام منجر به اختراع braces مدرن شد.
پیشرفت های ارتودنسی بین سال های 1800 و 1850 شامل موارد زیر است:
- 1819 –
کریستوفر-فرانسوا اولین سیم را اختراع کرد. سیم های مدل اولیه ای که به نظر بسیاری از محققین اولین شکل ارتودنسی امروزی است. گیره ی سیم، یک وسیله نیم دایره ای است و می تواند مستقیماً روی دندان ها قرار گیرد تا آنها را مرتب و تراز نماید.
- 1843 –
دکتر ادوارد مینارد، اولین دندانپزشکی بود که از الاستیک لثه به عنوان روشی که برای اصلاح تراز فک استفاده کرد. یک ماده الاستیک با سیم کشی در دهان وصل می شود تا موجب حرکتِ آهسته ی دندان ها شود و دندان را در محل مورد نظر قرار دهد.
- 1850 –
فردی به نام تاکر، ایده ی دکتر مینارد در مورد استفاده از الاستیک لثه را برای اصلاح تراز فک را اصلاح کرد. تاکر لوله لاستیکی را به نوار هایی کوچک و قابل قرار دادن درون دهان تبدیل کرد و در فرایند ارتودنسی خود از آنها استفاده نمود.
پیشرفت های ارتودنسی بین سال های 1850 و 1894 شامل موارد زیر است:
- 1864 –
یک دندانپزشک در نیویورک، به نام دکتر S.C. Barnum ، محافظ دندانی پلاستیکی را اختراع کرد. محافظ های دندانپزشکی ورق های لاتکس هستند و در حالی که ارتودنتیست یا دندانپزشکان روی دندان کار می کنند، خشک نمی شوند. استفاده از محافظ دندان، اغلب در طی مراحل استفاده از بریس های روی دندان، استفاده می شد.
- 1893 –
هنری بیکر، اولین کسی بود که بسیاری از مفاهیم مورد استفاده ی دندانپزشکان قبلی را با درمان ارتودنسی ترکیب کرد. بیکر روشی را که به عنوان “لنگر بیکر” شناخته می شود ابداع کرد. لنگر بیکر ترکیبی از لاستیک کشف شده توسط E.J. Tucker با سیم های کریستوفر است. این روش نیاز به کشیدن تعداد زیادی دندان برای کمک به اصلاحِ فک و دهان دارد.
- 1894 –
یوجین تالبوت، اولین دندانپزشکی بود که اشعه ایکس را وارد روند درمانی ارتودنسی کرد. از اشعه X برای یافتن و دیدنِ دندان های احتمالیِ زیر لثه که خارج نشده بودند استفاده می شد. تالبوت معتقد بود كه كشف این دندان ها و همچنین کشیدن ِ آنها می تواند از فشردگی داخلی فک جلوگیری کرده و حالت دندان ها را بهبود ببخشد.
پیشرفت ارتودنسی در طول قرن 20 :
اولین استفاده رسمی از کلمه ” braces ” در اوایل دهه 1900 بود و همچنان نیز از آن در روند درمانی و دندانپزشکی استفاده میشود.
تکنیک های مختلف و روندِ درمانی ارتودنسی، همچنین ابزار مورد استفاده در آن پیشرفت چشمگیری در طول قرن 20 میلادی داشته است.
اولین مجموعه braces در اوایل دهه 1900 :
Braces های اولیه کاملا با نمونه ی مدرن امروزی خود متفاوت بودند. دندانپزشکان در آن زمان، ابتدا گیره ها و اتصالاتی را در اطراف دهان قرار میدادند و سپس آنها را از طریق سیم به یکدیگر متصل می نمودند. این نوع ارتودنسی، در یک بازه ی زمانی مشخص دندان ها را حرکت میداد. یکی از ویژگی های این روش، تنظیم فشار اعمال شده بر روی دندان ها بود.
در ابتدا هیچ استانداردی برای استفاده از مواد مختلف و همچنین اتصالات دندانی وجود نداشت. از جنس ها و مواد متفاوتی برای ساخت اتصالات و گیره ها استفاده میشود. به عنوان مثال برخی دندانپزشکان از عاج، برخی از چوب، مس و یا روی استفاده میکردند.
استفاده از این مواد، به صلاحدید پزشک، بودجه ی بیمار و شرایطِ منطقه ی جغرافیایی محل سکونتشان بستگی داشت.
سیم از جنس طلا
با این حال، ماده ای وجود داشت که تمامی دندان پزشکان در سراسر دنیا آن را ترجیح می دادند و آن ماده چیزی نبود جز طلا !
از جمله دلایل ترجیح طلا نسبت به سایر متریالِ موجود، انعطاف پذیری بالای آن به هنگام قرارگیری در معرض حرارت بوده است.
طلا را میتوان به شکل های مختلف و در قالب های مختلفی قرار داد تا درون دهان رفته و روی دندان ها بنشیند.
در آن دوران سیم، بند و نوار را از طلا می ساختند. با این وجود بنا به دلایل بسیاری از جمله قیمت بالا و تنظیمات مکرر از طلا استفاده نمی کردند و فلزات دیگری مانند مس را جایگزین نمودند.
طلا، حتی در اوایل دهه ی 1900 بسیار گران قیمت بود و همه ی بیماران نمی توانستند هزینه ی ارتودنسی با این مواد را بپردازند. همچنین از آنجایی که طلا در معرض حرارت بدن، پس از مدتی نرم میشد، لازم بود تا مرتبا توسط پزشک تنظیم گردد.
بیمارانی که قادر به خرید طلا نبودند، اغلب به سراغِ انتخابِ دوم پزشکان، یعنی نقره میرفتند. نقره ی مورد استفاده در سیم های ارتودنسی، به طور چشمگیری از طلا ارزان تر بود اما انعطاف پذیری کمتری داشت با این حال نسبت به عاج و چوب که در آن زمان میان قشر کم درآمد رایج شده بود، بسیار کارآمد تر تلقی میشد.
چسب های سازگار با مینای دندان
یکی از بزرگترین تکنیک هایی که دندانپزشکان به ان دست یافتند، استفاده از چسب های سازگار با مینای دندان بود که برای نگه داشتن براکت ها روی دندان استفاده میشد. این چسب های جدید، مستقیما روی دندان قرار می گرفت تا براکت ها بر روی آنها قرار گرفته و فیکس شوند. در استفاده از این روش، دندان پزشکان باید، سیم هایی را نیز جهت به هم چسباندن براکت ها از اطراف دندان رد می کردند. به این ترتیب، علاوه بر چسب دندان، سیم های براکت و پیوند های الاستیک میان آنها موجب و سفت و محکم ماندن دندان ها میشد.
استفاده از فولاد ضد زنگ به جای طلا و نقره، یکی دیگر از روش های بهبود یافته ی ارتودنسی بود که مورد استفاده قرار گرفت.
Brace های تهیه شده از فولاد ضد زنگ در دهه ی 1960 محبوبیت بسیاری میان مردم پیدا کرد اما تا اواسط دهه ی 1970 میلادی دندانپزشکان زیادی حاضر به پذیرش این روش بهبود یافته و جایگزینی آن با روش های قدیمی نبودند.
پس از آن استفاده از فولاد ضد زنگ برای درمان ارتودنسی رایج شد. این ماده هم از نظر هزینه بسیار مناسب تر از طلا و نقره بود و هم انعطاف پذیری بالا و مناسبی جهت تسهیل کار دندان پزشکان داشت. این دو ویژگی موجب فراگیر شدن استفاده از فولاد ضد زنگ در ارتودنسی گردید.
یکی دیگر از دستاورد های دهه ی 1970، تلاش در جهت ساخت و تولید بند های نامرئی بود. بسیاری از مردم از جلوه ی براکت ها و سیم های ارتودنسی در دهانشان ناراضی بودند و به دنبال جایگزینی مناسب برای آن می گشتند.
در همین راستا، دندانپزشکان در کشور های آمریکا و ژاپن به بررسی این فرایند پرداختند و همچنین در تلاش برای قرار دادن براکت ها، در قسمت داخلی دندان بودند.
دوران اوج Brace های نامرئی در دهه ی 1990 :
تلاش در جهت دستیابی به Brace های نامرئی، بین دهه های 1970 تا 1990 ادامه داشت تا سرانجام در سال 1997 دو دانشمند موفق به ابداع آن شدند.
Zia Chishti فارغ التحصیل دانشگاه استنفورد بود؛ وی بدون داشتن سابقه ی پزشکی یا دندانپزشکی و با تحقیقات و پژوهش توانست نگهدارنده ی شفاف پلاستیکی را جایگزین نگهدارنده ارتودنسی قدیمی کند.
مدتی بعد، وی به همراه Kelsey Wirth ( یکی دیگر از دانش پژوهان استنفورد ) و همکاری یک بانک سرمایه گذاری در زمینه ی ورود فناوری سه بعدی تحقیقاتی به عمل آورد.
این فناوری، از دندان های بیماران در جهات مختلف تصویر برداری میکرد تا اشکالات موجود را مشخص کند و این امر به پزشکان در طی روند درمان ارتودنسی کمک بسیاری مینمود. با استفاده از تصویر برداری، دندانپزشکان میتوانستند روند پیشرفت و حرکت دندان ها را مشاهده کنند و تراز های صحیح تر و دقیق تری داشته باشند.
در هر مرحله، نگهدارنده های پلاستیکی شفاف تعویض میشد و در مدت زمان استفاده، به آرامی دندان ها را در مسیر تعیین شده جا به جا میکرد. دیگر نیازی به بند های دست و پا گیر و نا خوشایند نبود و تمامی کار ها توسط نگهدارنده های جدید نامرئی صورت می گرفت.
جمع بندی :
روند پیشرفت ارتودنسی، از حالت زشت و طاقت فرسای قدیمی، امروزه به شکل نوین و زیبای خود تبدیل شده است. با اینکه حدود 3000 سال از این روند میگذرد، دندانپزشکان و ارتودنتیست ها امیدوارند تا با وجود محبوبیت روزافزون ارتودنسی در میان مردم و تحقیقات بیشتر، راه هایی برای کاهش هزینه و بازه ی زمانی این نوع درمان بیابند.
برخی تحقیقات نشان میدهد که ممکن است در طی سالهای آینده، فولاد ضد زنگ با آلیاژی از نیکل
و تیتانیوم جایگزین شود. این موضوع که امروزه توسط محققین در حال بررسی است، می تواند پیشرفت بزرگِ بعدیِ درمان ارتودنسی باشد.
محققان معتقد اند این آلیاژ فلزی میتواند در رشته های سیمی بسیار نازک و محکم تولید شود و نیاز بیماران به مراجعه ی مکرر برای اصلاح و یا محکم کردن بریس های دندان را به طور کامل از بین ببرد.
